Η απόφαση να ξεκινήσει κανείς το ταξίδι της απεξάρτησης είναι ένα από τα πιο γενναία και σημαντικά βήματα στη ζωή ενός ατόμου. Είτε πρόκειται για εξάρτηση από ουσίες, είτε για συμπεριφορικούς εθισμούς (όπως ο τζόγος, το διαδίκτυο ή η υπερφαγία), η απεξάρτηση δεν είναι απλώς η διακοπή της χρήσης, αλλά μια βαθιά διαδικασία προσωπικής αλλαγής και αναγέννησης.
Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε τα τρία βασικά βήματα για να ξεκινήσει κανείς την πορεία του μέσα από ομάδες υποστήριξης, έναν από τους πιο αποτελεσματικούς και βιώσιμους τρόπους απεξάρτησης, σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία.
Βήμα 1: Αναγνώριση και Αποδοχή της Ανάγκης για Αλλαγή
Το πρώτο βήμα προς την απεξάρτηση είναι η αναγνώριση του προβλήματος και η αποδοχή ότι χρειάζεσαι βοήθεια. Αυτή η φάση περιλαμβάνει συνήθως συναισθήματα άρνησης, ντροπής ή φόβου. Πολλοί δυσκολεύονται να παραδεχτούν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο. Όμως, η αποδοχή δεν είναι σημάδι αδυναμίας· είναι το θεμέλιο της αλλαγής.
Σύμφωνα με το μοντέλο των σταδίων αλλαγής των Prochaska και DiClemente (1983), η αποδοχή ανήκει στο στάδιο της «ετοιμότητας για δράση» – μια φάση όπου το άτομο αρχίζει να αναζητά πληροφορίες, να κάνει ερωτήσεις και να εξετάζει τα υπέρ και τα κατά της απεξάρτησης.
Οι ομάδες απεξάρτησης παρέχουν έναν ασφαλή χώρο για να αναγνωρίσει κάποιος το πρόβλημά του χωρίς να κριθεί. Οι εμπειρίες άλλων μελών που βρίσκονται σε παρόμοια μονοπάτια ενισχύουν την κατανόηση και μειώνουν την ενοχή. Το να ακούς ότι «δεν είσαι μόνος» μπορεί να είναι καθοριστικό.
🗝️Η κατανόηση ότι η εξάρτηση δεν είναι προσωπική αποτυχία, αλλά ένα σύνθετο ψυχοκοινωνικό φαινόμενο, αποτελεί απελευθέρωση και όχι καταδίκη.
Βήμα 2: Εντοπισμός και Επιλογή της Κατάλληλης Ομάδας Υποστήριξης
Μόλις υπάρξει ετοιμότητα για αλλαγή, το επόμενο βήμα είναι η αναζήτηση της κατάλληλης ομάδας υποστήριξης. Υπάρχει μια ποικιλία επιλογών που ανταποκρίνονται σε διαφορετικά προσωπικά χαρακτηριστικά, ιδιοσυγκρασία και αξίες:
- Ομάδες 12 Βημάτων (π.χ., Ανώνυμοι Ναρκωμανείς, Ανώνυμοι Αλκοολικοί): Με πνευματικό/υπαρξιακό υπόβαθρο, βασισμένες στην αποδοχή και την προσωπική αλλαγή.
- Ομάδες SMART Recovery: Επιστημονικά τεκμηριωμένες, με εστίαση στη γνωσιακή-συμπεριφορική προσέγγιση, τον αυτοέλεγχο και τη λογική.
- Ομάδες Ψυχοεκπαιδευτικές: Συχνά οργανώνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς απεξάρτησης και προσφέρουν εκπαίδευση, στήριξη και δεξιότητες ζωής.
- Online κοινότητες: Μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, ιδιαίτερα για άτομα με περιορισμένη πρόσβαση ή κοινωνική φοβία.
Η συμμετοχή σε μια ομάδα δεν απαιτεί τελειότητα, αλλά δέσμευση και ανοιχτότητα. Το περιβάλλον είναι υποστηρικτικό, χωρίς επικρίσεις, και βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση. Τα μέλη συχνά λειτουργούν ως καθρέφτης που βοηθά το άτομο να δει τον εαυτό του καθαρότερα.
Σύμφωνα με έρευνες, η συμμετοχή σε ομάδες συνδέεται με:
- Αυξημένα ποσοστά αποχής.
- Μειωμένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.
- Βελτίωση στις κοινωνικές δεξιότητες.
- Ανάπτυξη εσωτερικής παρακίνησης.
Βήμα 3: Ενσωμάτωση στη Νέα Καθημερινότητα και Επανεκπαίδευση
Η μακροπρόθεσμη απεξάρτηση απαιτεί ενσωμάτωση νέων δεξιοτήτων και συνηθειών στην καθημερινή ζωή. Οι ομάδες υποστήριξης βοηθούν στη δημιουργία μιας νέας ρουτίνας, πλούσιας σε αυτογνωσία, ενσυνειδητότητα και υπευθυνότητα.
Οι σημαντικότερες διαστάσεις αυτής της φάσης περιλαμβάνουν:
- Διαχείριση Υποτροπών: Οι ομάδες διδάσκουν τρόπους να εντοπίζεις πρώϊμα προειδοποιητικά σημάδια και να χρησιμοποιείς εργαλεία πρόληψης.
- Συναισθηματική Ρύθμιση: Η εξάρτηση είναι συχνά μέσο αντιμετώπισης δύσκολων συναισθημάτων. Η ομάδα προσφέρει υποστήριξη και μάθηση νέων τρόπων διαχείρισης.
- Ανάπτυξη κοινωνικής ταυτότητας: Η αίσθηση ότι ανήκεις σε μια κοινότητα με κοινό στόχο ενισχύει την αυτοεκτίμηση και τη δέσμευση στην αποχή.
- Δημιουργία νοήματος ζωής: Το ταξίδι της απεξάρτησης δεν τελειώνει με την αποχή – αρχίζει εκεί. Οι ομάδες συμβάλλουν στην ανεύρεση νοήματος και σκοπού, στοιχείων απαραίτητων για τη βιώσιμη ανάρρωση.
Τελικές Σκέψεις
Η έναρξη της πορείας απεξάρτησης δεν χρειάζεται να είναι μοναχική. Αντίθετα, οι ομάδες υποστήριξης προσφέρουν εκείνο το ψυχολογικό και κοινωνικό περιβάλλον που ενισχύει την αλλαγή. Από την πρώτη αναγνώριση του προβλήματος έως τη μακροχρόνια επανένταξη, τα βήματα που περιγράψαμε προσφέρουν έναν σαφή και εφαρμόσιμο οδηγό.
