Θεωρητική Ανάλυση και Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
Το ανοιχτό πρόγραμμα απεξάρτησης αποτελεί μια θεραπευτική προσέγγιση που έχει αναπτυχθεί με στόχο να παρέχει υποστήριξη σε άτομα που αντιμετωπίζουν εξαρτήσεις από ουσίες ή συμπεριφορές, χωρίς την απαίτηση της απομάκρυνσής τους από το φυσικό τους περιβάλλον. Η προσέγγιση αυτή επιδιώκει να προσφέρει θεραπεία με τρόπο που να εναρμονίζεται με την καθημερινότητα του ατόμου, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της αυτονομίας, της θεραπευτικής σχέσης και της λειτουργικότητας του ατόμου σε πραγματικό χρόνο.
Τα ανοιχτά προγράμματα απευθύνονται κυρίως σε άτομα που για κοινωνικούς, οικογενειακούς ή επαγγελματικούς λόγους δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε στεγνά ή κλειστά προγράμματα. Η δυνατότητα παραμονής του ατόμου στο κοινωνικό και οικογενειακό του περιβάλλον του επιτρέπει να εφαρμόζει άμεσα τις θεραπευτικές στρατηγικές και να επεξεργάζεται τα ερεθίσματα και τις προκλήσεις του καθημερινού βίου υπό θεραπευτική καθοδήγηση (ΚΕΘΕΑ, 2021).
Η βασική θεωρητική προσέγγιση των ανοιχτών προγραμμάτων εστιάζει στη βιοψυχοκοινωνική διάσταση της εξάρτησης. Θεωρείται ότι η εξάρτηση δεν αποτελεί μόνο ζήτημα χρήσης ουσιών ή εθιστικών συμπεριφορών, αλλά επηρεάζεται από ψυχολογικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες (McLellan et al., 2000). Ως εκ τούτου, απαιτείται μια ολιστική και πολυδιάστατη θεραπευτική προσέγγιση, στην οποία το ανοιχτό πρόγραμμα έρχεται να καλύψει σημαντικές θεραπευτικές ανάγκες.
Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ανοιχτού προγράμματος περιλαμβάνουν ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία, ψυχοεκπαίδευση, υποστήριξη για την κοινωνική επανένταξη, καθώς και συμβουλευτική για οικογενειακά και επαγγελματικά ζητήματα. Συχνά περιλαμβάνεται και συνεργασία με υπηρεσίες ψυχικής υγείας, κοινωνικές δομές και νομικές υπηρεσίες, προκειμένου να υποστηριχθεί πολύπλευρα ο θεραπευόμενος (Rawson et al., 2002).
Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα των ανοιχτών προγραμμάτων είναι η ευελιξία που προσφέρουν. Σε αντίθεση με τα στεγνά προγράμματα, όπου η συμμετοχή προϋποθέτει αυστηρούς κανόνες διαβίωσης και πλήρη απομάκρυνση από το εξωτερικό περιβάλλον, στα ανοιχτά προγράμματα δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη συνεργατική σχέση και στην εξατομίκευση των στόχων και των μέσων παρέμβασης (SAMHSA, 2012). Η προσέγγιση αυτή μειώνει το αίσθημα απειλής και αυξάνει τη θεραπευτική συμμαχία, γεγονός που έχει θετικές επιπτώσεις στην παραμονή στη θεραπεία και στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων.
Επιπλέον, τα ανοιχτά προγράμματα μπορούν να αποτελέσουν μια ενδιάμεση επιλογή για άτομα με χαμηλή θεραπευτική ετοιμότητα, προσφέροντας σταδιακή εισαγωγή στη θεραπεία με βάση τις ανάγκες και τους ρυθμούς του ατόμου. Η αρχή της «μείωσης της βλάβης» εφαρμόζεται συχνά, αποφεύγοντας άκαμπτες απαιτήσεις για άμεση αποχή, και δίνοντας προτεραιότητα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας (EMCDDA, 2014).
Η αποτελεσματικότητα των ανοιχτών προγραμμάτων έχει μελετηθεί σε διεθνές επίπεδο και σχετίζεται θετικά με παράγοντες όπως η παραμονή στη θεραπεία, η μείωση της χρήσης ουσιών, η βελτίωση της ψυχικής υγείας και η αύξηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης (APA, 2006). Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα που παρακολουθούν ανοιχτά προγράμματα συχνά επιτυγχάνουν καλύτερη μακροπρόθεσμη ένταξη σε κοινωνικά πλαίσια, σε σχέση με άτομα που έχουν ολοκληρώσει εντατικά προγράμματα χωρίς μεταθεραπευτική υποστήριξη (McLellan et al., 2000).
Παράλληλα, δεν λείπουν οι προκλήσεις. Η παραμονή του θεραπευόμενου στο περιβάλλον του ενέχει αυξημένους κινδύνους για υποτροπή, λόγω της άμεσης έκθεσης σε ερεθίσματα, πιέσεις και παλαιά δίκτυα χρήσης. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται στενή παρακολούθηση, σαφές θεραπευτικό συμβόλαιο, καθώς και συνεχής ενίσχυση της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου (ΚΕΘΕΑ, 2021).
Στο κέντρο μας εφαρμόζουμε ένα εκλειπτικό μοντέλο απεξάρτησης με βάση όλη την παραπάνω ερεύνα . Βασισμένο στις ανάγκες του ίδιου και της οικογένειας του θεραπευόμενου. Περιλαμβάνει ατομικές και ομαδικές συνεδρίες συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας. Ψυχιατρική αξιολόγηση και παρακολούθηση ψυχιατρική όπου υπάρχει ανάγκη. Δραστηριότητες ήπιας άσκησης , διασκέδασης. Είναι δομημένο σε 3 μέρη. Στην 1η φάση στόχος είναι η ανάρρωση από τον εθισμό. Περιλαμβάνει μείωση βλάβης με την ενδυνάμωση του ενδογενούς κινητρου . η 2η φάση περιλαμβάνει την κυρίως θεραπεια . Η πρόληψη υποτροπών περιλαμβάνει και τη φάση της διατήρησης της αποχής, η οποία απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, επαναξιολόγηση στόχων και υποστήριξη μέσα από θεραπευτικές ομάδες ή συνεδρίες. Η συμμετοχή σε κοινότητες όπως το SMART Recovery , καθώς και η τακτική παρακολούθηση ατομικών ή ομαδικών θεραπευτικών συναντήσεων, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και τη μείωση της πιθανότητας υποτροπής (Kelly, Stout, Greene, & Slaymaker, 2014).. 3η φάση οριστική ρήξη με τον εθισμό και στη σταδιακή οικοδόμηση ενός νέου τρόπου ζωής, που περιλαμβάνει υγιείς σχέσεις, δομημένη καθημερινότητα, δημιουργική απασχόληση και στήριξη από κοινότητες αποκατάστασης. . Έχει διάρκεια μέσω όρο 1 χρόνο περίπου πάντα σύμφωνα και με την πορεία του θεραπευόμενου . Στην συνέχεια η θεραπεία συνεχίζεται στο πλαίσιο του after care, της μεταφροντιδας με ατομική εβδομαδιαία συνέδρια. Αυτή η πολυεπίπεδη προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς συνδυάζει τη συμπεριφορική αλλαγή με την ψυχοεκπαίδευση, την αυτοπαρατήρηση και τη διεύρυνση της ταυτότητας πέρα από τον ρόλο του εξαρτημένου (Witkiewitz, Marlatt & Walker, 2005).
