Η Mayo Clinic περιγράφει με ευνόητο τρόπο την συσχέτιση του συναισθήματος με το φαγητό:
”Η σύνδεση μεταξύ διάθεσης, φαγητού και απώλειας βάρους”
Συναισθηματική διατροφή ή αλλιώς συναισθηματικό φαγητό, είναι η κατανάλωση τροφής ως ένας τρόπος καταστολής ή ηρεμίας αρνητικών συναισθημάτων, όπως φόβος, πλήξη, λύπη, μοναξιά, άγχος. Σημαντικά γεγονότα της ζωής ή, πιο συχνά, οι ταλαιπωρίες της καθημερινότητας μπορούν να προκαλέσουν αρνητικά συναισθήματα. Αν υπάρχει δυσκολία στην αποδοχή της ύπαρξής τους, είναι απόλυτα φυσιολογικό πως με κάποιο τρόπο πρέπει να εκτονωθούν. Έτσι, φτάνουμε στον εύκολο τρόπο της συναισθηματικής κατανάλωσης φαγητού, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε δυσκολία παρουσιάζει η κατά πρόσωπο αντιμετώπισή τους.
Με απλά λόγια, αν π.χ. έχουμε θυμό και αποφεύγουμε να τον αναγνωρίσουμε ή να τον αποδεχτούμε, προσπαθούμε μέσω του φαγητού, να προσποιηθούμε πως δεν υπάρχει.
Σίγουρα, δεν θέλουμε να ζούμε σε αρνητικά συναισθήματα και, σίγουρα, δεν θέλουμε να τα ενθαρρύνουμε. Έτσι τα ”εμφιαλώνουμε”(με κινητοποίησε αρκετά αυτή η έκφραση!!!)……δηλαδή τα κρατάμε μέσα μας…..
Με αυτόν τον τρόπο, τρέφουμε το σώμα μας με λάθος επιλογές σωματικά και ψυχικά.
Και κάθε προσπάθεια, συνήθως για απώλεια βάρους, διαταράσσεται.
Αυτοί οι παράγοντες που ενεργοποιούν το συναισθηματικό φαγητό ,μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Συγκρούσεις σχέσεων
- Εργασιακό άγχος
- Κούραση
- Οικονομικές πιέσεις
- Προβλήματα υγείας είτε δικά μας είτε οικείων προσώπων.
Φυσικά ,θα σκεφτείτε πως υπάρχουν άνθρωποι που τρώνε λιγότερο σε ανάλογες καταστάσεις με συναισθηματική δυσφορία. Είναι κι αυτό μία πραγματικότητα. Αναλογιστείτε όμως ,τις φορές που σας κυρίεψε το συναίσθημα και στην προσπάθειά σας να το αποφύγετε στραφήκατε σε μία παρορμητική κατανάλωση, γρήγορα, χωρίς απόλαυση, προκειμένου να απασχοληθεί το μυαλό με κάτι λιγότερο οδυνηρό από το συναίσθημα που εμφανιζόταν εκείνη την στιγμή και δημιουργούσε αυτή την δυσφορία.
Μ ΄αυτόν τον τρόπο, ξεγελάσατε(έτσι πιστέψατε…) για λίγο το μυαλό σας από το δυσάρεστο συναίσθημα, με αποτέλεσμα κάθε φορά που κατακλυζόσαστε από κάτι τέτοιο, το μυαλό να κάνει από μόνο του την σύνδεση….
Αυτόματα λοιπόν περνάει αυτό το μοτίβο σκέψης, με τα γνωστά αποτελέσματα της παλινδρόμησης των συναισθημάτων και της διατροφής.
Το σπουδαίο σ’ αυτή την κατάσταση είναι πως το μυαλό δεν ξεχωρίζει το συναίσθημα. Δηλαδή δεν επιλέγει τον θυμό, το άγχος ή την λύπη για να προχωρήσει με αυτόν τον τρόπο διατροφικά…..αυτό που νιώθει κάποιος εκείνη την στιγμή τον οδηγεί αυτόματα στην ανακούφιση μέσω της κατανάλωσης τροφής.
Αυτές οι επαναλαμβανόμενες καταστάσεις, είναι ευνόητο να οδηγήσουν σε έναν ανθυγιεινό κύκλο διατροφής.
Φυσικά, το πρόβλημα ξεκινά από τα συναισθήματα και την αποδοχή τους. Εδώ επεμβαίνει ο ψυχοθεραπευτής, αν κατά την διάρκεια της συνεδρίας με τον coach διατροφής αποκαλυφθεί μια τέτοια κατάσταση.
Συνήθως, τα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από το συναισθηματικό φαγητό, δεν γνωρίζουν αυτό που τους συμβαίνει. Απευθύνονται σε διαιτολόγους, πιστεύοντας πως κάνουν κάποιο λάθος ή πως χρειάζονται ένα πρόγραμμα. Και έρχεται η μία απογοήτευση μετά την άλλη, καθώς ξεκινούν το διατροφικό πλάνο που τους έδωσε ο διαιτολόγος με τις καλύτερες προθέσεις και με ενθουσιασμό. Μόλις κάνει την εμφάνισή του το πρώτο αρνητικό -μη διαχειρίσιμο και αποδεχόμενο-συναίσθημα γίνεται η ανάλογη παρασπονδία. Ο εκάστοτε διαιτολόγος στα μάτια του φαίνεται ανεπαρκής εφόσον δεν τον βοήθησε όπως έπρεπε και προχωρά να βρει τον επόμενο που μπορεί να τον καταλάβει κ.τ.λ,κ.τ.λ.,κ.τ.λ. Έτσι, φορτώνεται με άλλη μία αποτυχημένη προσπάθεια, πείθει τον εαυτό του ότι προσπαθεί, για να καταλήξει πάλι στην ίδια κατάσταση.
Είναι σαφές, πως άτομα με προβλήματα υγείας-διαβήτη, υπερθυρεοειδισμό κ.α.-έχουν έναν λόγο παραπάνω να εξετάσουν αυτή την παράμετρο.
Κάποιος με επισκέφθηκε στο γραφείο, ζητώντας την βοήθειά μου ως προς την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του.’ Ηταν ένα νεαρό άτομο, χωρίς περιττά κιλά. Ρώτησα τι ακριβώς ήθελε από εμένα, γιατί σίγουρα δεν επρόκειτο για διαχείριση βάρους. Μου ζήτησε ένα διατροφικό πλάνο γιατί έχει αυξημένη χοληστερίνη. Αφού πήρα τις πληροφορίες που χρειαζόμουν για να καταλάβω το προφίλ του,τον ρώτησα αν γνωρίζει τι πρέπει να τρώει, τι να απογεύγει, τι ρόλο έχει η άσκηση στο θέμα υγείας που αντιμετωπίζει. Οι απαντήσεις του ήταν θετικές. Δηλαδή, τρώει όσο μπορεί προσεκτικά και η άσκηση είναι μέσα στο πεδίο του. Παρόλα όσα κάνει όμως η χοληστερίνη παραμένει στα ύψη. Όσο κάναμε την συνεδρία,είχε μία νευρικότητα στις κινήσεις, μία βιασύνη. Η επόμενη ερώτηση ξεκλείδωσε τα πάντα:” Έχεις άγχος;” ”Πολύ” μου απαντά’, ”Και πως το διαχειρίζεσαι;”,’ ‘Δεν το διαχειρίζομαι” ήταν η επόμενη απάντηση. Εκεί δεν χρειάστηκε να προχωρήσω σε περισσότερες ερωτήσεις. Σαφώς και το άγχος είναι μία κατάσταση που αντιμετωπίζουμε όλοι. Εδώ, το συγκεκριμένο άτομο το άγχος του το μετέφραζε σε υψηλή χοληστερίνη.
Εννοείται, πως όσα αναφέρονται σήμερα στο άρθρο, δείχνουν και μία άλλη πλευρά του προβλήματος. Φυσικά και η επίσκεψη στον ειδικό για προβλήματα υγείας-σωματικής και ψυχικής-είναι απαραίτητη για να είναι ξεκάθαρα και με ενημέρωση από επιστήμονες.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην συναισθηματική διατροφή, είναι οι ακόλουθοι πέντε:
- Άγνοια. Το γνωστό ασυνείδητο φαγητό. Η κατανάλωση επιπλέον ποσότητας φαγητού, οποιουδήποτε φαγητού μόνο και μόνο επειδή βρίσκεται μπροστά μας, ακόμα κι αν υπάρχει κορεσμός.
- Το φαγητό ως η μόνη απόλαυση-Άνθρωποι που δεν είχαν τίποτα να περιμένουν με ανυπομονησία, ανακούφισαν αυτή την ανάγκη τους στο φαγητό. Στο τέλος μίας κουραστικής ημέρας, ένα μπολ με πατατάκια, παγωτό ή ό,τιδήποτε περιέχει μεγάλη ποσότητα από λίπη και σάκχαρα, είναι αποτελεσματικό για να καταπραΰνει προσωρινά. Σύμφωνα με πηγές, τα λίπη και τα σάκχαρα απελευθερώνουν οπιοειδή στον εγκέφαλό μας.
- Αποδοχή συναισθημάτων-Η αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων είναι κάτι που το μάθαμε από μικροί. Λείπει η ικανότητα να ανεχτούμε να βιώσουμε τα αναπόφευκτα άσχημα συναισθήματα της ζωής. Έτσι η ανακούφιση έρχεται μέσω της τροφής.
- Μίσος για το σώμα-Φαίνεται παράξενο, αλλά φτάνει να γίνεται πραγματικό. Η αρνητικότητα, η ντροπή, το μίσος σπάνια εμπνέουν τους ανθρώπους να κάνουν μακροχρόνιες μεγάλες αλλαγές ειδικά όταν πρόκειται για το σώμα ή την αίσθηση του εαυτού. Πολλοί είναι εκείνοι που δηλώνουν ότι θα σταματήσουν να μισούν το σώμα τους αφού φτάσουν στο επιθυμητό βάρος. Αυτό που πρέπει να γίνει πρώτα είναι να αγαπήσει κάποιος το σώμα του για να σταματήσει τον συναισθηματικό κύκλο διατροφής.
- Φυσιολογία-Το να αφήνει κάποιος το σώμα του να πεινάει πολύ ή να κουράζεται, είναι ο πιο εύκολος τρόπος για να αφήσει τον εαυτό του ευάλωτο στο συναισθηματικό φαγητό. Όταν το σώμα είναι πεινασμένο ή κουρασμένο, στέλνει ισχυρά μηνύματα στον εγκέφαλο που του δίνουν σήμα να φάει. Έτσι υποκύπτει σε λιγούρες και φαγητό δίχως τέλος.
Το συναισθηματικό φαγητό, όπως καταλαβαίνετε, είναι ένα περίπλοκο θέμα. Όσο πιο χαμηλά αισθάνεται κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να πέσει στην υπερφαγία και κατ’ επέκταση σε αυτόν τον κύκλο. Αν προστεθεί και ο εθισμός τα πράγματα γίνονται δυσκολότερα.
Μία ακόμα σημαντική πληροφορία, είναι πως υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ του συναισθηματικού φαγητού και των διατροφικών διαταραχών οι οποίες εμπεριέχουν επιστημονική-ιατρική διάγνωση. Η μόνη διαταραχή που μοιάζει με το συναισθηματικό φαγητό είναι αυτή της υπερφαγίας που μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία, η οποία αυτοεκπληρώνει το συναισθηματικό τραύμα προσθέτοντας και αισθήματα αναξιότητας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να θυμίσω πως κανένα φαγητό δεν είναι καλό ή κακό. Όπως το φάρμακο μπορεί σε άλλη ποσότητα να γίνει φαρμάκι, έτσι και το φαγητό μπορεί να γίνει από ευχαρίστηση, θηλιά στον λαιμό. Ας αποδεσμεύσουμε τον εαυτό μας από τα πρέπει να φάω αυτό ή δεν πρέπει, κάνει ή δεν κάνει κι ας δεσμευτούμε ως προς το να κάνουμε τη σχέση μας με το φαγητό λιγότερο δυσλειτουργική.
ΠΗΓΕΣ:
Psychology Today
NHS
PubMed
